Tłumaczenie literatury to zajęcie podobne do szukania przez muzyka najlepszej interpretacji utworu. Jak odczytać i przekazać oryginalny zamysł twórcy?
Jak oddać rytm oryginału w zupełnie innym języku? Jak znaleźć słowo oddające pojęcie, które nie istnieje w języku docelowym? Tłumaczyć nazwy własne? Zawsze? Czasem? Nigdy? Więc czy ogólnie iść w stronę "udomowienia" czy "egzotyzacji" przekładu? Co zrobić z gwarą pojawiającą się w języku oryginału?
Takie zagwozdki sprawiają, że przekład tekstów literackich jest z jednej strony zajęciem wymagającym artystycznej kreatywności, a z drugiej przypomina często rozwiązywanie sudoku lub innej matematycznej zagadki. Wymaga to cierpliwości, zaangażowania i nieustającej otwartości na poznawanie nowych dziedzin życia. Gotowości do długotrwałych poszukiwań, ale też po prostu odporności psychicznej w sytuacjach, kiedy rozwiązanie drobnego problemu zajmuje pół dnia.
Jeśli chodzi o mnie, to tłumaczeniowa gimnastyka pociągała mnie zawsze. Od najmłodszych lat fascynowały mnie wszelkie międzyjęzykowe odkrycia i porównania. Tak o mnie napisano na stronie Kolektywu Tłumaczy Literatury Fińskiej Kirja:
"Pianista. Nie studiował żadnej filologii, ale już od dziecka bawił się z ojcem (tłumaczem) w zapamiętywanie tych samych słów i zwrotów w różnych językach. Po ukończeniu studiów magisterskich w Akademii Muzycznej w Warszawie wyjechał do Finlandii, gdzie pracował przez kilka lat jako nauczyciel fortepianu w państwowej szkole muzycznej.
Pobyt w nieznanym kraju stał się dla niego okazją do opanowania od podstaw nowego języka. Uczył się intensywnie i z zapałem, na kursach i we własnym zakresie. Mógł przy tym obcować z żywym językiem na co dzień i budować świadomość skandynawskiej kultury. Po powrocie do Polski równolegle z pracą pedagogiczną tłumaczył z fińskiego teksty użytkowe – oferty, katalogi, umowy i strony internetowe. W 2010 roku przełożył pierwszą książkę z zamiarem samodzielnego wydania. W 2018 roku brał udział w wiosennych i jesiennych warsztatach dla tłumaczy literatury fińskiej. Dzięki regularnej lekturze książek w języku fińskim poznaje teksty oryginalne i przekłady. Językowo czuje się oczywiście najlepiej w tematyce muzycznej, nieobce są mu też kwestie techniczne i jeździectwo".
Mogę jeszcze pochwalić się wyróżnieniem w konkursie na najlepszy przekład opowiadania Petriego Tamminena zorganizowanym w 2020 roku przez Towarzystwo Aktywnej Komunikacji pod patronatem Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury.
A na stronę kolektywu Kirja warto zaglądać – www.kolektywtlumaczykirja.com
Można tam znaleźć recenzje fińskich książek i wiele ciekawych, aktualnych informacji dotyczących fińskiej literatury.
Artur Bobotek
Wrzesień 2021